Blog #4 • De populier van Peppelhout
Mathijs van Kouwen • Januari 2025
Waar populierenhout lange tijd alleen goed werd gevonden voor lucifers en klompen, zagen Job Wittens en zijn compagnon Frans van Boeckel juist mogelijkheden. Ze zagen een kans om deze vergeten grondstof nieuw leven in te blazen en om hiermee een positieve impact te maken op het milieu en het Nederlands landschap. Dit artikel neemt je mee in het verhaal van hun onderneming Peppelhout en de toekomst van populierenhout als gangbaar bouwmateriaal van Nederland.
De populier weer populair
De samenwerking tussen Job Wittens, oud-adviseur planologie buitengebied, en Frans van Boeckel vormt de kern van het succes van Peppelhout. Frans, inmiddels opgevolgd door zijn zoons, heeft als ervaren rooier zijn leven gewijd aan het kappen en selecteren van populieren en beschikt over een enorme kennis van deze boomsoort. Frans en Job vonden elkaar in een gezamenlijke visie: populierenhout moet niet langer gezien worden als ‘waaibomenhout’, maar als een volwaardig bouwmateriaal met brede toepassingsmogelijkheden.
Job Wittens op een stoel gemaakt met populierenhout van Peppelhout.
Historisch gezien was de bestemming van populierenhout vrij beperkt. Het relatief lichte hout werd vroeger voornamelijk gebruikt voor klompen en lucifers. De specifieke eigenschappen van het hout – licht, splinterarm en makkelijk te bewerken – maakten het daar bijzonder geschikt voor. Maar met de opkomst van alternatieven (schoenen) en afname van de vraag (minder rokers) verdween een groot deel van de afzetmarkt en daarmee ook de vraag naar populierenhout. Wat overbleef was een reputatie van ‘waaibomenhout’, een goedkope en inferieure houtsoort waar geen geld mee te verdienen was. De ooit zo dominant aanwezige boomsoort werd daardoor langzaam weggeconcurreerd uit het Nederlands landschap.
Zodra Job en Frans besloten het populierenhout opnieuw op de kaart zetten, kozen ze voor een strategische aanpak. Middels gesprekken met andere spelers in de keten kwamen ze tot een heldere vraag, verteld Job: “Het kan alleen werken op het moment dat je afzet kan creëren. Het ketenproces organiseren is in principe een kwestie van afspraken maken. De vraag is dus: wat wil Nederland hebben?” Niet het aanbod, maar de vraag werd leidend. In samenwerking met een externe partij deden ze daarom gedegen onderzoek naar concrete toepassingen waar vraag naar zou zijn en zo kwamen ze bij wandbekleding, vloeren en andere afbouwtoepassingen.
Inmiddels hebben Job en Frans aangetoond dat er een afzetmarkt is en zijn er vele plafonds, boerderijdaken en gevels bekleed met Nederlands populierenhout. Het succes van Peppelhout laat zien dat een nieuwe keten opbouwen rond één specifieke houtsoort niet alleen mogelijk is, maar ook economisch haalbaar en duurzaam kan zijn. Job en Frans hebben elkaar versterkt in dit proces, ieder vanuit hun eigen expertise.
Elke splinter telt: duurzaamheid bij Peppelhout
Bij Peppelhout staat duurzaamheid hoog in het vaandel. Dit is inherent aan het lokale karakter van de keten en de CO₂-opslag in het vereeuwigde en hoogwaardige populierenhout. Daarnaast zet peppelhout zich ook in voor maximale benutting van elke plank en vezel. Dit laatste wordt duidelijk als Job laat zien hoe elk deel van het rondhout wordt verwerkt.
Na het zagen van het stamhout worden de latten drie maanden in de wind gedroogd voor een beter rendement tijdens de verdere verwerking. Vervolgens wordt het hout in droogkamers gecontroleerd teruggebracht tot het gewenste vochtgehalte en de balken die als buitenbekleding worden gebruikt, ondergaan thermische modificatie, waardoor het hout weer- en vochtbestendig wordt. Kortere stukken die niet aan de eisen voor standaardlengtes voldoen, krijgen een nieuwe bestemming als piketpaaltjes onder de naam ‘Peppelpiket’. Ongelijke reststukken worden via een vingerlastechniek verlijmd tot langere, bruikbare planken zoals in een sporthalplafond in Amsterdam (zie foto). Om ervoor te zorgen dat werkelijk niets verloren gaat, worden zelfs de kleinste restjes hout verwerkt tot aanmaakhoutjes, verkocht door de zoon van Job.
Het dak van sporthal De Weeren in Amsterdam was aan vervanging toe. Gekozen is voor gevingerlaste populieren planken van Peppelhout. Vingerlassen is een houttechniek waarbij korte stukken planken aan elkaar bevestigd worden tot een lange plank.
Ook hanteert Peppelhout standaardkopmaten – vaste breedtes en hoogtes van planken en balken. Dit systeem, dat aansluit bij inzichten uit een eerder blog met Kasper Broek van Staatsbosbeheer, vermindert verspilling en vergroot de afzetmarkt – en daarmee de koolstofopslag - doordat architecten en bouwbedrijven weten wat ze kunnen verwachten en dat er voorraad is.
De volgende stap: houtskeletbouw met populierenhout
Populierenhout verovert langzaam maar zeker een plek in de bouwsector en dit stopt niet bij afbouw. Job ziet namelijk enorme potentie in de houtskeletbouw en maakt dat komend jaar concreet zichtbaar op zijn eigen perceel. Wat nu nog lijkt op een uitgraving met water, wordt straks het ‘Houtbelevingscentrum’ van Peppelhout: een volledig prefab gebouw in houtskeletbouw, volledig uit populierenhout. “Dit centrum wordt ons visitekaartje. Hier laten we zien wat populierenhout te bieden heeft,” zegt Job enthousiast. Het wordt een plek waar de veelzijdigheid van populierenhout tastbaar wordt – van wandbekleding tot complete bouwconstructies.
Job Wittens naast de plek waar het nieuwe kantoor en het houtbelevingscentrum van Peppelhout komt. Met naast een kleinere berk op links twee ondersoorten van de Canadese populier (Populus x canadensis) die Job zelf heeft geplant toen hij het perceel kocht.
Een andere manier waarop de toekomst van Peppelhout vorm krijgt, is als onderdeel van het Nederlands Houtcollectief. Job gelooft dat het collectief een gezamenlijke stem vormt om het verhaal van Nederlands hout helder naar buiten te brengen. Door gezamenlijk op te trekken richting architecten, bouwbedrijven en beleidsmakers, wordt de kracht en waarde van lokaal hout steeds zichtbaarder. Daarnaast kunnen binnen het collectief kennis en middelen gedeeld worden, zodat niemand opnieuw het wiel hoeft uit te vinden. “Het is fijn om te weten bij welke andere partijen ik terecht kan als een klant iets vraagt wat ik zelf niet kan aanbieden,” zegt Job. Daarnaast hoopt hij dat de samenwerkingen in de toekomst ook vormen aan kunnen van gezamenlijke producten waarbij met collectieve slagkracht de financiële en praktische complexiteiten kunnen worden overwonnen.
Een voorbeeld van de QR-codes en informatie die op stapels gekapt stamhout geplaatst worden om inzicht te geven in de bestemming van het hout. Een iinitiatief van de Algemene Vereniging Inlands Hout (AVIH) en Staatsbosbeheer.
Een betere wereld: ieder een onderdeel in het geheel
Het succes van Peppelhout laat zien dat een nieuwe keten opbouwen rond één specifieke houtsoort niet alleen mogelijk is, maar ook economisch haalbaar en duurzaam kan zijn. Toen Job en Frans begonnen, hoorden ze vaak: “Mensen vroegen verbaasd: als je een houtbedrijf begint, dan ga je toch gewoon meerdere houtsoorten aanbieden? Toch hebben we laten zien dat het kan.”
Voor Job was het creëren van een productiever landschap een belangrijke drijfveer om het avontuur aan te gaan. Een landschap waarbij verschillende functies samenkomen op één plek in plaats van intensieve monoculturen. Dit is een complexe uitdaging waar hij een groot deel van zijn professionele leven aan heeft besteed. Van dit veelomvattende vraagstuk heeft Job tot zijn geluk een onderdeel gevonden waaraan hij kan bijdragen: de herwaardering van de populier als productief onderdeel van het Nederlands landschap.
Zo’n persoonlijke missie gunt Job iedereen. “Ik hoop dat iedereen een onderdeel vindt waaraan ze kunnen bijdragen,” zegt Job, “want dan worden we als geheel beter.”
Dit artikel is deel van een serie waarin we inzicht geven in het volledige proces van boom tot eindproduct. Door middel van interviews met ervaren bosbeheerders, zagers en makers duiken we in de ambachtelijke technieken die van generatie op generatie worden doorgegeven en verdiepen we ons in het belang van verantwoord houtgebruik in een duurzame wereld. Hiermee hopen we de waarde van Nederlands hout als hoogwaardige grondstof en als integraal onderdeel van diverse producten te belichten.
